Wat zijn gedragsinterventies?

Gedragsinterventies zijn doelgerichte methoden en technieken ontworpen om gedrag te veranderen, te beïnvloeden en te verbeteren. Een goede gedragsinterventie maak je op basis van gedegen analyse. In de analysefase laat je OMA thuis (overtuigingen, meningen en vroegtijdige adviezen). Je berust je interventie op de principes van gedragswetenschappen en psychologie.

Gedragsinterventies kunnen worden ingezet om individueel of collectief gedrag te beïnvloeden. Zo heb ik het ingezet voor 1-op-1 on the jobcoaching van marketeers. Bij strategische herpositioneringen van onder andere een onderwijsinstelling, om ook bij medewerkers het gewenste gedrag te realiseren. En bij het verbeteren van sales- en marketingmedewerker bij een postverwerkingsbedrijf. Maar ook bij een gemeente voor zwerfafval vermindering. Kortom, interventies variëren van het aanmoedigen van aanpassingen in gedrag op de werkvloer, een schonere leefomgeving en beter milieu, maar ook gezondere gewoonten bij burgers tot het verhogen van de efficiëntie van onderwijs- en zorgprocessen.

Het strategische belang van gedragsinterventies

Gedragsinterventies zijn relevant, omdat we werken in een continu veranderende wereld. Waarin jij, je organisatie en teams mee moeten bewegen. Dit is onderdeel van communicatiestrategie en communicatie. Dit vraagt om constante gedragsverandering. De ene verandering is de andere niet, dus sommige kunnen prima worden doorgevoerd, zonder dat er speciale aandacht naar een interventie uit moet gaan. Echter ken je zelf waarschijnlijk ook voorbeelden waarbij dit wel nodig is; statiegeld op blikjes en flesjes, verplichte training van medewerkers om Agile Scrum te gaan werken (wat vaak niet volstaat voor verandering in gedrag), etc. Als leidinggevende in de overheid, zorg en onderwijs word je geconfronteerd met een breed scala aan uitdagingen.

Deze uitdagingen variëren van het bevorderen van burgerparticipatie en het verhogen van de kwaliteit van de gezondheidszorg tot het verbeteren van het onderwijs en de leerresultaten, zodat onze toekomstige generaties met de toekomstige uitdagingen uit de voeten kunnen. Het effectief sturen van gedrag binnen en buiten je organisatie en gemeenschap kan van cruciaal belang zijn om deze uitdagingen succesvol aan te gaan.

De overheid zet gedragsinterventies tweeledig in. Enerzijds voor haar burgers. De allereerste keer dat ik tijdens een lezing van de Utrechtse Communicatiekring,  meer dan 10 jaar geleden,  over nudging en priming op basis van inzichten over systeem 1 en systeem 2 denken hoorde, waren de professionals sceptisch. Maar inmiddels zijn er standaard model (CASI) die de overheid deelt (dit geniet overigens niet de voorkeur, de mens is geen machine).

Ook binnen de overheidsorganisaties is veel behoefte aan verandering; anders werken, burgergericht-handelen, ethisch(er) handelen, flexibeler zijn in werk en denkrichtingen en ga zo maar door.  De kwaliteit van het onderwijs en dus de toekomstige generatie als het gaat om burgerschap, zelfredzaamheid en vakkennis staat onder druk. Docenten hebben te weinig tijd en te veel (administratieve) druk. Terwijl daar tegenover staat dat de maatschappij steeds meer taken bij het onderwijs belegd.

Voorbeelden van gedragsinterventies in het onderwijs zijn programma’s om de betrokkenheid van leerlingen te vergroten, pestgedrag te verminderen, maar ook  de academische prestaties te verbeteren. Uiteraard zijn er ook voorbeelden van veranderingen in werken; digitalisering, flexibele lesinvulling en meer.

Ook binnen de gezondheidszorg zijn interventies op gedrag van onschatbare waarde. Ze helpen patiënten preventief bij het bevorderen van gezonde levensstijl, het vergroten van medicatiegetrouwheid en het verminderen van de stressniveaus van zorgverleners.

Eerder bood ik huisartsenpraktijken een pilot aan, om te kijken hoe we de werkdruk door gedrag aan te passen (bij patiënten en medewerkers) konden verminderen. De uitkomst, was dat veel praktijken dit wel willen, maar geen tijd en dus prioriteit maken van investering om later de vruchten te plukken. Zonde want dat gedrag zorgt voor een niet doorbroken spiraal. Kortom, in de zorg is erg veel winst te behalen, door tijd en ook geld te investeren in positieve verandering.

Sleutel tot een succesvolle gedragsinterventies

We komen zo op de onderdelen van een interventieplan, maar laten we bij de sleutel van een succesvolle interventie beginnen. Dat is namelijk het begrijpen van de complexe aard van menselijk gedrag. Dat kan het best aan de hand van gedragswetenschappen en sociologie, menselijke psychologie én succesvolle interventies. In de praktijk laten we in de verandering ons vaak na analyse inspireren door technieken en voorbeelden uit de marketing (ja, de marketing!). 

• Definitie gedragswetenschap & sociologie: dit kennisgebied kijkt naar het gedrag van mensen als sociaal wezen. Denk aan de maatschappij, (sub)cultuur, sociale klassen,  gedrag en relaties binnen groepen en meer.
• Psychologie definitie: de Universiteit van Utrecht definieert het als de studie van het menselijk gedrag. Gedrag wortelt in de werking van de hersenen en de interactie met de omgeving. Met name heuristieken/biases zijn een interessant psyhcologisch menselijk fenomeen 
• Betekenis marketing: gaat over het innoveren, distribueren, beprijzen en promoten van producten en diensten. Hierin speelt mensenkennis een grote rol, evenals gedragsbeïnvloeding. Uit dit vakgebied komen dus veel (niet wetenschappelijke) maar praktisch bewezen technieken en voorbeelden.  

3 Pijlers voor succesvolle gedragsinterventies 

Begrip van menselijkgedrag

Voordat je een gedragsinterventie kan (laten) ontwerpen, moet je diepgaand inzicht krijgen in het specifieke gedrag dat anders moet (het huidige gedrag). Daarnaast moet er ook duidelijk worden geformuleerd wat het gewenste gedrag is. Zo duidelijk dat je het in een foto of afbeelding kunt vatten. Uiteraard kan je bij complexere vraagstukken meerdere doelgedragingen formuleren. 

Daarom begint de aanpak, zoals eerder gezegd, bij  grondig onderzoek, inclusief het identificeren van de oorzaken en beïnvloedende factoren achter het gedrag. Dit doe je op basis van verschillende analysemethoden. Literatuuronderzoek, observatie, onderzoeksmethoden en meer. 

Wetenschappelijke inzichten 

Gedragswetenschappen, psychologie, en sociaalwetenschappelijk onderzoek bieden waardevolle rapporten over hoe gedrag kan worden beïnvloed en veranderd.

Strategische implementatie

Het ontwerpen en implementeren van gedragsinterventies vereist strategie en creativiteit. Het is belangrijk om de juiste interventietechnieken te selecteren en de impact ervan te meten. 

Het ontwikkelen van een gedragsinterventieplan

Je kunt een interventieplan zelf opstellen met een team, of je hierin laten begeleiden door een bureau als de Gouden Ananas. Wil je eens van gedachten wisselen? Neem dan contact op. Hierbij een voorbeeld met elementen die je in een plan kunt opnemen, als je zelf aan de slaggaat.

Identificeer het Specifieke Gedrag: Begin met het identificeren van het specifieke gedrag dat je wilt beïnvloeden. Of het nu gaat om het verminderen van roken, het verhogen van patiënttevredenheid, het verbeteren van leerprestaties, of het bevorderen van milieubewustzijn, definieer duidelijk je doel.

1. Definieer het gewenste gedrag en vraag door waarom dit nodig is.
2. Analyseer oorzaken en beïnvloedende factoren dat het gedrag nog niet de norm is.
3. Ontwerp een interventiestrategie.
4. Implementeer de Interventie en meet de effecten.
5. Evalueer, analyseer en pas de gedragsinterventie indien nodig aan.